Heilbrigðismálin eru í brennidepli. Undirskriftasöfnunin Endurreisum heilbrigðiskerfið, þar sem tæp 87 þúsund manns hafa ritað nafn sitt undir, sýnir ótvírætt að landsmenn vilja heilbrigðismálin í forgang. �hersla þeirrar undirskriftasöfnunar var einkum á byggingu nýs Landspítala og á sérhæfða læknisþjónustu. Það skiptir máli fyrir alla landsmenn að góð sérhæfð læknisþjónusta á samfélagslegum grunni sé til staðar á þjóðarsjúkrahúsi í Reykjavík sem allir landsmenn geta gengið að. Hafa verður þó í huga að hér er aðeins um hluta heilbrigðisþjónustunnar að ræða - þó mikilvægur sé. Annar þáttur heilbrigðismála, sem er ekki síður mikilvægur, snýst um um nærþjónustu. Hann felst í því að geta sótt þjónustu og aðstoð með hægum hætti frá sínu heimili. Því miður virðist þessi þáttur heilbrigðisþjónustunnar hafa setið á hakanum á síðari árum Þetta eru hins vegar mál sem brenna mjög á fólki á landsbyggðinni sem oft þarf að fara langar vegalengdir til þess að sækja þjónustu sem flestir landsmenn telja sjálfsagða.

Þjónustunni hagrætt burt úr heimabyggðum

Gott aðgengi að heilbrigðisþjónustu ræður miklu um búsetu fólks. Gildir það jafnt um barnafjölskyldur og eldri borgara, sem gjarnan á efri árum þurfa að búa sem næst góðri læknisþjónustu. Staðreyndin er sú að niðurskurður síðustu ára hefur bitnað einna verst á heilbrigðisþjónustu á landsbyggðinni sem hefur meðal annars leitt til þess að íbúar margra byggðarlaga hafa séð á bak heilu þjónustusviðunum af heimavettvangi. Raunar virðist hér mega einnig kenna um víðtækum og ómarkvissum skipulagsbreytingum á landsvísu þar sem stofnanir hafa verið sameinaðar eða lagðar niður og heilu deildunum hagrætt burt úr héruðunum. Samfélögin hafa misst vel menntað og hæft starfsfólk. � þeirri umræðu sem nú fer fram er mikilvægt að endurskoða og meta upp á nýtt heilbrigðisþjónustuna á landsbyggðinni og finna leiðir til að styrkja hana á ný og treysta öryggi hennar og gæði fyrir íbúana.

Heilbrigðisþjónustan er fyrsta mál íbúanna

Með nýjum heilbrigðislögum frá 2003 var það ólukkuspor stigið að leggja niður sjúkrahússtjórnirnar í héraði. Þar með var skorið á tengsl og aðkomu heimamanna að stjórnun og forgangsröðun þessara mikilvægu þjónustustofnana. Þá var hugtakinu þjónusta breytt í rekstur og innleidd önnur lögmál hins frjálsa markaðar. En þrátt fyrir harðneskju markaðshyggjunnar er það þó áfram umhyggja, hlýja og nánd heilbrigðisstarfsfólksins sem skiptir sjúklinginn hvað mestu máli. Sú hlýja er ríkulega veitt af því góða fólki sem vinnur í heilbrigðisþjónustunni. En þolmörkum starfsfólksins eru einnig takmörk sett og álagið illbærilegt eins og umræðan ber rækilega vitni um.

Dýrt að sækja allt suður

Nýtt greiðsluþátttökukerfi almennings fyrir heilbrigðisþjónustu var samþykkt á alþingi sl. vor og tekur gildi í febrúar á næsta ári. Markmið breytinganna er að setja hámark á greiðslu einstaklings fyrir heilbrigðisþjónustu og gengur hún nokkuð lengra en afsláttarkerfið sem er í gildi nú. Teknir eru fleiri þættir inn eins og talþjálfun, sjúkraþjálfun og iðjuþjálfun. Það er allt saman gott og blessað en ákvörðun um greiðsluþakið fylgdu engir nýir peningar heldur átti það að nást með tilfærslum á milli sjúklinganna og annarra notenda heilbrigðiskerfisins sjálfs. Kerfisbreytingin gerir því ráð fyrir mikilli hækkun á komum til sérfræðinga og í raun stóraukna gjaldtöku á þá sem fara sjaldan til læknis.

Inni í þessu greiðsluþaki er ekki kostnaður vegna lyfja, sálfræðiþjónustu, tannlækninga, hjálpartækja né ferða vegna heilbrigðisþjónustu en þetta er kostnaður sem getur hlaupið á tugum eða hundruðum þúsunda, ekki síst hjá landsbyggðarfólki.

Samdráttur í framboði á heilbrigðisþjónustu í heimabyggð og sérhæfðri læknisaðstoð ásamt nýjum lögum sjúkratrygginga getur því lagst með auknum þunga á íbúa landsbyggðarinnar. � greinargerð með frumvarpinu eða umsögnum sem bárust er hvergi minnst á hvernig þessi kerfisbreyting kemur við landsbyggðarfólk.

Spurning um jafnan rétt og öryggi allra landsmanna

Ferðakostnaður, tími, vinnutap, dvalarkostnaður - allt leggst á landsbyggðarfólk með auknum þunga. En það er einmitt þessi kostnaður sem er verulega íþyngjandi fyrir landsbyggðarfólk og eykur mismunun milli íbúa landsins í aðgengi að heilbrigðisþjónustu. Allir skulu þó eiga sama rétt til þessarar þjónustu á sömu kjörum, óháð búsetu, bæði samkvæmt stjórnarskrá og lögum um heilbrigðisþjónustu.

Mikilvægt er að Ã�slendingar geti nýtt sér framfarir í læknavísindum til að byggja upp þá bestu heilbrigðisþjónustu sem völ er á. Ã� landsbyggðinni verður það æ meiri spurning hvort þjónustan er til staðar eða ekki og hvort íbúunum er gert kleift að sækja sér þá sérhæfðu heilbrigðisþjónustu sem þeir þurfa á að halda og geti nýtt sér á jafnréttisgrunni. Það vita allir sem hafa reynt á eigin skinni að gott aðgengi að heilbrigðisþjónustu er ein helsta forsenda fyrir áframhaldandi sterkri byggð um landið allt. 

Bjarni Jónsson