1. „Mánuðirnir líða. Steingrímur flytur inn á Garð í aprílbyrjun 1852 og búa þeir Arnljótur Ólafsson (Auðólfsstöðum, síðar pr. á Bægisá) saman í herbergi fram á sumarið. Í febrúar og júní þreytir hann svonefnt annað examen og fellur. Veldur það foreldrum hans sárum vonbrigðum." bls. 99

2. „Steingrímur Bjarnason eins og hann ritaði nafn sitt í æsku og fram til þess, er hann sigldi utan til háskólanáms, var yngstur af fjórum sonum amtmannshjónanna á Stapa, fæddur 19. maí 1831 og bar nafn Steingríms frænda síns biskups og þá jafnframt margra forfeðra sinna í karllegg." Bls. 19

3. „Mikill aldursmunur kom þó ekki í veg fyrir, að vinátta (skáldanna) Steingríms Thorsteinssonar og Þorsteins Erlingssonar yrði einlæg og óþvinguð. Í bréfum sem fóru á milli þeirra, ræðast þeir við sem jafningjar, enda höfðu þeir oft stytt sér stundir saman, þótt annar væri settur yfir hinn að nafninu til í kennslustofunni. „Mér þykir svo barnalega vænt um að fá bréf frá þér," skrifar Þorsteinn 27. sept. 1884, eftir ársdvöl í Höfn, „því nú get ég ekki hlaupið vestur eftir til þín eða gengið með þér inn á Öskjuhlíð, þegar ég þarf að létta mér upp og fá huganum einhverja lífgun eftir kyrrsetur og kúringar." Bls. 249

4. Trúðu á tvennt í heimi
tign sem æðsta ber.
Guð í alheims geimi.
Guð í sjálfum þér. St.Th.

5. Guðrún Jóhanna, amma mín, skrifaði vísuna hér að ofan inn í sálmabók sem hún gaf mér á fermingardaginn minn, vorið 1961. Þá hafði ég/IHJ daufara vísnavit og áhuga en síðar varð, lærði þó vísuna og tengi hana jafnan við lífsskoðun ömmu, sem lést sumarið 1967. Guðrún amma var húsfreyja í Finnstungu en þegar Tryggvi afi lést síðla árs 1952 – eða upp úr því – flutti hún niður að Ártúnum þar sem báðir eldri synir hennar bjuggu og störfuðu, þeir Jónas iðnaðarmaður og Jón bóndinn. Mér fannst við systkinin rík að eiga bæði ömmu og Jónas frænda á efri hæðinni. Amma bjó í vesturstofunni með glugga í átt að Tungunesbæ og Blöndu en lítinn norðurglugga út að Svartá og Hlíðarfjalli, en Jónas dró í bursta eða strengdi striga á dívangorma í vinnuherberginu sínu – og svo komu þingfréttirnar í rökkrinu og þá settist Jónas inn til móður sinnar og saman hlustuðu þau á útvarpið, fréttir langt utan úr heimi eða kannski austan af landi.

6. Rauði skápurinn átti heima í ömmuherbergi og komst í eigu mína þegar við deildum – og verðlögðum arf úr búi Jónasar sonar hennar eftir andlát hans sumarið 1983. Um skápinn hef ég komið mér upp þeirri kenningu, að hann hafi verið altarisskápur í Hólakirkju, þ.e. í Blöndudalshólum þar sem prestar sátu til 1880. Um það leyti flutti Jónas langafi og síðar tengdafaðir ömmu ofan frá Mjóadal að Finnstungu og kannski vantað þar skáp?

7. Lítil bók, þó allþykk eða 365 síður, Afmælisdagar var gefin út 1906 með ljóðum nær 70 skálda. Bókarhöfundur, Guðmundur Finnbogason, segir um skáldin að þau séu forn og ný, sitji þar á skáldaþingi og ræði hugstæðustu efni mannlífsins. Formálanum lýkur Guðm.Finnb. svo:

„Ást á fögrum ljóðum er eitt af fegurstu þjóðareinkennum Íslendinga. Hér eru margar dýrustu perlurnar sem við eigum."

8. Þegar maður verður leiður á eigin hnipri – eða vina sinna –  úrtölum og álasi, þá er góður kostur að fletta afmælisljóðabókum,  Ljóðum dagsins sem Sigurbjörn biskup safnað eða öðrum safnbókum. Lesum áfram Steingrím – og þó enn meiri Hannes, sbr. 10. tölulið:

9. „Árið 1810 er enn kaupstaður á Arnarstapa sem Danir kalla Stappen eða Stappens Havn. Timburhús kaupmannsins ber yfir kotbýlin á sjávarbakkanum. Á vordegi liggur kaupskip í vari við klettana og danski fáninn blaktir við hún í plássinu. Tólf árum síðar er kaupstaðurinn á Stapa úr sögunni en amtmannssetur risið þar upp." Bls. 13

10. Bókarhöfundur og sögumaður að þessari skáldssögu, Hannes Pétursson, er skáld og meistari í íslensku og segir lesendum sínum ekki bara af Steingrími, heldur líka frá Bjarna amtmanni, föður hans, lögfræðinámi hans, hinu íslenska bókmenntafélagi með Rask, kvonfangi amtmanns og biskupsdóttur Þórunni Hannesdóttur:

11. „Hin langa Hafnardvöl Bjarna, 17 ár, reyndist heillaríkur aðdragandi að því mikilvæga embætti, sem beið hans hér á landi. Hann var orðinn gerkunnugur málum Íslands og meðferð þeirra hjá dönskum stjórnarvöldum; hann hafði bundist kynnum við marga ráðamenn ríkisins, naut álits þeirra og trausts og skrifaðist á við marga þeirra lengi síðan." Bls. 18

12. Í Stapa á Snæfellsnesi bjó amtmannsfjölskyldan 1826-´54 í kaupmannshúsinu en rakin eru í Steingrímssögu Hannesar þau atvik og einkennilegu kringumstæður sem urðu til þess að ung hjón, biskupsdóttir og amtmaður tóku sér bólstað svo fjarri borginni/þorpinu Reykjavík.

13. „Steingrímur reyndist í mörgu ólíkur bræðrum sínum og mátti harla fljótt sjá merki þess. Hann var sá einu sem gekk gyðju listarinnar á hönd og skóp sér hamingju þegar á ungum aldri við ástundun skáldskapar og fagurra fræða. Hann átti sér snemma tigið, andlegt markmið, og sú viðleitni að reyna að nálgast það meir og meir, var hugsvölun hans til leiðarloka.“ Bls. 21

14. Orður og titlar, úrelt þing,
ótal dæmin sanna.
Notast oft sem uppfylling
í eyður verðleikanna. St.Th.

15. Grammatíkus greitt um völl
gekk með tínukerin;
hann hirti spörðin, eg held öll
en eftir skildi berin.

Ef að lífstréð algrænt hann
með eplin gullnu lítur
„best er“ segir hann bjálka þann
að búta og kljúfa í spýtur. St.Th.

16. Mörgum stakan lýsir leið
lúa baksins eyðir
undan þaki í háloft heið
huga vakinn seiðir. St.Th.

Heimild og ítarefni:
Hannes Pétursson: Steingrímur Thorsteinsson - Líf hans og list –  Rvík 1964
Stgr.Th. á nokkrum vefsíðum: https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=steingr%C3%ADmur+thorsteinsson
Vísur Stgr. Th. á Húnaflóavef: https://bragi.arnastofnun.is/hunafloi/hofundur.php?ID=15180
Ljóð Steingríms á Braga: https://bragi.arnastofnun.is/thydandi.php?ID=15180

Ingi Heiðmar Jónsson